Trong đông y, nhân sâm vốn đươc coi là "đại bổ" nhưng không phải ai ăn cũng tốt, nếu không hiểu biết, nó có thể trở thành thuốc độc bất cứ lúc nào.
Sống trong một
thế giới với vô số lý thuyết về chế độ ăn uống lành mạnh, đôi khi thật khó để
biết điều gì thực sự tốt cho cơ thể chúng ta.
Quan điểm của
chúng ta về thực phẩm lành mạnh luôn thay đổi, thường phụ thuộc vào những phát
hiện nghiên cứu lâm sàng mới nhất. Chúng ta biết tất cả về chất béo,
carbohydrate, protein, khoáng chất và vitamin, nhưng cho dù kiến thức về thực
phẩm có tiên tiến đến đâu, vẫn luôn có những nghiên cứu đưa ra một cái gì đó
mới và các lý thuyết về chế độ ăn uống cũ bị lật tẩy.
Hai bác sĩ chuyên
về đông y, Chan Kei-fat và Guo Qiming sẽ cho chúng ta thấy rõ hơn mối liên hệ
giữa cơ thể khỏe mạnh và thực phẩm dựa trên những kiến thức lâu năm của mình.
1. Thức ăn là thuốc, thuốc là thức ăn
Ngược lại với tây
y, vai trò của thực phẩm và thuốc trong y học cổ truyền đặc biệt hơn. Ví dụ,
dưa hấu là thực phẩm, nhưng nó cũng có thể có tác dụng chữa bệnh trong những
ngày nắng nóng vì đặc tính ngậm nước của nó.
Các thị tộc cổ đại
của Trung Quốc, có từ năm 2200 trước Công nguyên, đã khám phá ra các giá trị y
học khác nhau của các loại thảo mộc khi họ vẫn còn săn bắt và hái lượm. Một số
thực phẩm làm giảm bệnh tật, một số làm giảm tử vong. Theo thời gian, và cùng
với sự phát triển của xã hội, các lý thuyết y học đã được phát triển.
Tuy nhiên,
cũng có một số thực phẩm được coi là "thuốc" hơn là "thực
phẩm", ví dụ như nhân sâm. Khi nói đến loại "thuốc" này, một người
nên tham khảo ý kiến của bác sĩ, vì ăn nó có thể khiến cơ thể thêm bệnh. Tại
sao? Thực phẩm có bản chất khác nhau, và tất cả chúng ta có cơ thể khác nhau,
vì vậy phản ứng với thực phẩm cũng không giống nhau.
2. Bốn bản chất của thực phẩm
Trong đông y, thực
phẩm được chia thành năm bản chất, được gọi là "siqi": lạnh, mát,
trung tính, ấm và nóng. Bản chất của thực phẩm không được xác định bởi nhiệt độ
thực tế của chúng, mà là những tác động của chúng đối với cơ thể một người sau khi
tiêu thụ. Khi một người liên tục ăn một loại thực phẩm, nó sẽ tạo ra sự mất cân
bằng trong cơ thể và ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch. Vì vậy, một trong những
chìa khóa trong đông y là giữ cho cơ thể chúng ta "trung tính".
Thực phẩm ấm và
nóng mang lại nhiệt cho cơ thể - ví dụ như thịt bò, cà phê, gừng, ớt cay và
thức ăn chiên - trong khi thức ăn nguội và mát lại làm mát cơ thể - điển hình
là salad, pho mát, trà xanh và bia. Thực phẩm trung tính là thực phẩm như dầu,
gạo, thịt lợn và hầu hết các loại cá.
Người quá nóng
trong người thường cảm thấy nóng, luôn ra mồ hôi, khó chịu, sưng lưỡi hoặc có
thể bị táo bón. Những người bị nhiễm lạnh quá nhiều, cơ thể xanh xao, tay chân
lạnh, yếu ớt hoặc lưu thông máu kém. Khi điều này xảy ra, chúng ta nên ngừng ăn
loại thực phẩm tương ứng.
3. Gia vị cũng quan trọng không kém
Tương tự phương
Tây, đông y cũng chia các vị thành năm loại khác nhau (Wuwei): chua, đắng,
ngọt, cay và mặn. Nhưng trong đông y, đây không chỉ là gia vị. Trong y học cổ
truyền, mỗi miếng thức ăn sẽ đưa dinh dưỡng đến các cơ quan tương ứng: Thức ăn
chua đi vào gan giúp ngăn tiết mồ hôi, giảm ho; muối đi vào thận; thức ăn đắng
đi vào tim và ruột non, giúp giải nhiệt; thức ăn cay đi vào phổi và ruột già và
giúp kích thích sự thèm ăn; thức ăn ngọt đi vào dạ dày và lá lách và giúp bôi
trơn cơ thể.
Để khỏe mạnh, chúng ta chỉ
cần ăn thức ăn trung tính với tất cả các hương vị? Thực ra điều này không cần
thiết. Chan cho biết: "Lựa chọn thực phẩm quyết định bởi cấu tạo cơ thể của
mỗi người, theo mùa và nơi họ sống. Tình trạng của cơ thể cũng có thể bị ảnh hưởng
bởi tuổi tác và giới tính. Nói cách khác, các bác sĩ đông y điều chỉnh các khuyến
nghị của họ cho các điều kiện khác nhau".
4.
Không có công thức chung cho tất cả mọi người
Giống như tất cả chúng ta có những tính cách khác nhau, chúng ta
cũng có những cấu tạo cơ thể khác nhau. Và cũng giống như bạn không thể giao
tiếp với tất cả mọi người theo cùng một cách, chúng ta cũng không thể nuôi cơ
thể mình bằng cùng một loại thức ăn theo cùng một cách.
Mỗi loại thực phẩm, tùy thuộc vào bản chất của nó, có thể khiến
tình hình tốt hơn hoặc xấu đi. "Không có chất nào tốt cho tất cả mọi
người. Nhiều người coi gừng là tốt cho sức khỏe, nhưng khi bạn đã là một người
tính nóng, bạn càng uống nhiều trà gừng, tình trạng càng trở nên trầm
trọng". Guo cho biết.
5.
Ăn theo mùa
Mùa và thời gian trong năm là một yếu tố khác khi nói đến lựa chọn
thực phẩm. Ví dụ, mùa xuân ở các nước như "ẩm" trong cơ thể, chẳng
hạn như ngô, đậu trắng và hành tây.
Mùa hè nóng nực nên chúng ta cần những thực phẩm giải nhiệt như
dưa hấu, dưa chuột. Mùa thu khô, có nghĩa là chúng ta cần thức ăn để "bôi
trơn", chẳng hạn như đậu tuyết và mật ong. Mùa đông lạnh nên chúng ta cần
những thực phẩm có tác dụng làm ấm cơ thể như thịt bò, tôm.
Trong thế giới toàn cầu hóa, người ta có thể dễ dàng mua những
loại thực phẩm trái mùa. Nhưng thực phẩm theo mùa mang lại cho chúng ta nguồn
dinh dưỡng mà chúng ta cần trong mùa cụ thể đó.
6. Khí
hậu cũng quan trọng
Khí hậu của một
nơi cũng có thể ảnh hưởng đến lựa chọn thực phẩm của chúng ta. Ví dụ, Guo cho
biết, tỉnh Tứ Xuyên, Trung Quốc: "Tứ Xuyên là một tỉnh có khí hậu rất ẩm
ướt và lạnh. Vì vậy, người Tứ Xuyên thích ăn đồ cay vì đồ ăn cay làm cho chúng
ta đổ mồ hôi và do đó loại bỏ sự ẩm ướt trong cơ thể". Ông cho biết thêm,
nếu người dân vùng ôn đới ăn quá nhiều đồ cay, cơ thể sẽ quá nóng, không tốt
cho sức khỏe.
Trong đông y, mọi
thực phẩm đều bổ dưỡng, và miễn là một người khỏe mạnh không ăn quá nhiều bất
kỳ một loại thực phẩm nào thì không có gì là không tốt cho sức khỏe. Các bác sĩ
đông y thường đưa ra lời khuyên rằng hãy ghi nhớ "phương pháp vàng".
Điều quan trọng là không nên ăn quá nhiều (chỉ tối đa 75% khả năng) và ăn thức
ăn ở nhiệt độ vừa phải để tránh làm các cơ quan tiêu hóa hoạt động quá sức.
Điều này cũng áp
dụng cho thực phẩm. Rốt cuộc, tất cả quy tụ trong sự cân bằng.
Có một câu nói nổi
tiếng trong đông y, đó là: "Năm loại ngũ cốc cung cấp chất dinh dưỡng. Năm
loại rau cung cấp sự no đủ. Năm con vật nuôi trong nhà cung cấp sự giàu có. Năm
loại trái cây cung cấp dinh dưỡng". Nó có nghĩa là một chế độ ăn uống cân
bằng, trong đó các loại thực phẩm được tiêu thụ trong sự kết hợp thích hợp theo
bản chất và hương vị của chúng, nhằm bổ sung những tinh chất mà cơ thể con người
cần.
Nguồn: DW
No Comment