Từ bỏ công việc lập trình viên ở Mỹ, Nguyễn Bá Cảnh Sơn về nước, khởi nghiệp với Dat Bike tạo ra hàng nghìn xe máy điện "made in Vietnam'.
- Điều gì khiến anh quyết
định thành lập Dat Bike?
- Khi làm việc tại Thung
lũng Silicon, tôi làm ngày làm đêm để kiếm nhiều tiền, để thăng chức. Nhưng khi
đạt vị trí như mong muốn, tôi lại thấy việc này chẳng có ý nghĩa gì cả. Tôi
nhận ra, bản thân đang bị lập trình định nghĩa và giới hạn trong suốt gần 20
năm qua. Tôi bị chính những công cụ quá hữu ích mà mình đang có, giới hạn tôi.
Tôi làm việc tại một công ty phần mềm quản lý tài sản cho giới thượng lưu. Vì thế, sản phẩm tôi tạo ra chỉ gói gọn trong nhóm khách hàng này, không giúp gì cho cuộc sống của những người xung quanh. Giá trị tôi tạo ra không lớn. Ngay cả khi tôi nghỉ, vẫn sẽ có người khác thay thế, như vậy rất chán! Lúc bấy giờ, tôi muốn bản thân phải làm những việc có ý nghĩa hơn và tạo ra sức ảnh hưởng đến xã hội, gần nhất là với gia đình bạn bè.
Những năm đó, xe điện bên
Mỹ rất phát triển, nhưng chủ yếu là xe hơi. Các startup làm xe điện hai bánh
cũng xuất hiện nhiều nhưng thường "chết" sau vòng gọi vốn cộng đồng
vì thị trường thật sự rất nhỏ. Trong khi đó, ở châu Á, số người đi xe hai bánh
lớn nhưng công nghệ xe điện lại chưa phát triển. Lúc này, tôi nhận ra rằng công
nghệ phương Tây và thị trường phương Đông đang chưa giao thoa. Nếu tôi có thể
mang công nghệ về gặp đúng thị trường, tiềm năng sẽ rất cao. Tháng 12/2018, tôi
về nước và lập Dat Bike.
- Từ một dân IT chuyển
sang làm về công nghiệp chế tạo, đâu là những khó khăn với anh?
- Tôi là một người học
công nghệ thông tin, nên lúc đó tôi chẳng biết gì về công nghiệp chế tạo. Tôi
phải tự học mọi thứ: cơ khí, điện tử, thiết kế mạch, thiết kế công nghiệp,
chuỗi cung ứng... Thời gian đó, tôi coi YouTube 10 tiếng mỗi ngày và đọc sách
về những kiến thức liên quan. Tôi còn tham gia các khóa học dạy gia công cơ
khí, thiết kế điện tử, vẽ công nghiệp.
Bản thân tôi lúc làm phần
mềm cũng thường xuyên gặp các bài toán mà mình cần phải học hỏi thêm để giải
quyết. Nên tôi nhận ra, điều quan trọng nhất là xác định đúng bài toán của
mình. Nếu đã rõ ràng, việc học hỏi các kiến thức để tìm lời giải trở nên dễ
dàng hơn nhiều.
- Thời gian đầu anh xoay
sở nguồn tài chính ra sao?
- Kinh phí chủ yếu đến từ
tiền túi của tôi. Ngày xưa đi làm để dành được bao nhiêu, tôi đổ vào hết. Khi
hết tiền, tôi bán đồ cá nhân, bán xe. Trước khi về nước, khoản tiền của tôi
không đủ duy trì, nhờ các mối quan hệ đã giúp tôi gọi vốn cá nhân dễ dàng. Bạn
bè và đồng nghiệp tin tưởng nên họ cùng góp tiền, còn vui miệng nói "để
đuổi tôi về nước" (cười).
Trước khi nhận vốn đầu tư,
tôi có vẽ ra kế hoạch tài chính cho startup của mình. Nhưng tôi luôn trong tâm
thế sẵn sàng thay đổi để phù hợp với tình hình thực tế. Điều quan trọng tôi rút
ra trong giai đoạn này là đừng để startup hết tiền. Tất cả mọi chuyện khác, khi
sai đều có thể sửa chữa. Nhưng khi hết tiền thì "ai về nhà nấy".
- Có thời gian dài làm thuê, bây giờ tự khởi nghiệp, điểm khác
biệt giữa 2 vị trí là gì?
- Theo tôi,
giữa khởi nghiệp và đi làm thuê hầu như không có gì khác biệt về bản chất. Với
Dat Bike, tôi vẫn bỏ công sức ra làm việc, cuối tháng nhận lương.
Tuy nhiên, một
startup và một công ty lớn khác nhau nhiều thứ. Startup không có thị trường như
công ty lớn, đội ngũ nhân sự cũng mỏng hơn, quy trình chưa hoàn thiện, những
điều cần tạo dựng còn rất nhiều. Nhưng đổi lại, sức ảnh hưởng của tôi trong
startup lại rất lớn. Tôi cảm nhận được bản thân là một phần rất quan trọng
trong công ty.
Ngoài ra, tôi
có cơ hội làm những thứ mà bản thân chẳng có kinh nghiệm. Khởi nghiệp là môi
trường để những kẻ không có bằng cấp, không có kinh nghiệm làm những thứ mình
muốn. Startup có tốc độ phát triển rất nhanh, và để có thể tồn tại, bạn cũng
phải phát triển bản thân với tốc độ ít nhất ngang bằng với tốc độ phát triển
của công ty. Do đó, theo tôi, một năm làm việc ở startup có thể bằng 5-10 năm
kinh nghiệm ở một công ty lớn.
Ngày xưa tôi
khá ngây thơ, tôi chỉ muốn tạo ra một chiếc xe điện có thể thay thế hoàn toàn
xe máy xăng và bán ra thị trường. Nhưng khi thành lập Dat Bike, tôi mới nhận ra
mình phải làm khá nhiều chuyện khác. Tôi phải tuyển dụng, làm bảng lương, quản
lý các nhà cung cấp. Đặc biệt, tôi phải đảm bảo khách hàng luôn hài lòng khi
đến với chúng tôi.
Tôi còn nhớ, có
một buổi sáng đang nằm ngủ sau khi thức đến 1-2h sáng làm việc, một khách hàng
ngoài Hà Nội gọi trực tiếp cho tôi báo xe đang chạy thì lại hư. Thế là tôi phải
đặt vé máy bay cho nhân viên kỹ thuật ra Hà Nội sửa ngay trong buổi sáng rồi
quay về.
- Sau hơn 2 năm về Việt
Nam khởi nghiệp, anh được gì và mất gì?
- Tôi được
nhiều hơn mất. Trước hết, tôi làm ra một chiếc xe điện như ước muốn, một sản
phẩm "made in Vietnam", Bộ Giao thông Vận tải chứng nhận và người
dùng đang sử dụng. Khi đi ngoài đường, tôi tình cờ thấy chiếc Dat Bike Weaver
chạy ngang. Cảm giác đó sướng không tả nổi! Tôi không thể nào quên!
Thứ hai, tôi có
thể giúp người tiêu dùng đổi từ xe xăng qua xe điện mà hầu như không đánh đổi
gì cả. Trước đây, người ta phải đánh đổi sự tiện dụng, công suất vận hành, thời
gian nạp năng lượng... để chạy xe điện. Giờ đây, Dat Bike có thể khắc phục. Tôi
thấy bản thân thực sự làm việc có ý nghĩa cho người thân, bạn bè và cả xã hội.
Ngoài ra, tôi
còn có thêm kinh nghiệm ở nhiều lĩnh vực. Tôi biết quản lý nhân sự, quản lý tài
chính, gọi vốn, thương thuyết với nhà đầu tư...
Còn về mất,
chắc chỉ là mất ngủ. Đầu 2019, Dat Bike dời từ Đà Nẵng về Bình Dương, công suất
sản xuất chưa đáp ứng nhu cầu. Khách hàng cứ liên tục gọi trực tiếp cho tôi hối
thúc, có người còn đòi hủy đơn đặt hàng vì đã đến thời hạn giao. Lúc đó, đội
ngũ chúng tôi chỉ có 10 người, không kể vị trí, đều chung tay sản xuất xe. Mọi
người thức đêm thức hôm, có ngày chỉ ngủ hai tiếng. Khoảng thời gian đó stress
kinh khủng.
- So với mẫu xe đầu tiên anh tự chế tạo, chiếc Weaver hiện nay
thay đổi những gì?
- Weaver hiện
tại đã thay đổi rất nhiều thứ. Chúng tôi luôn muốn những linh kiện nào Việt Nam
có thể sản xuất, Dat Bike sẽ mua trong nước. Quá trình này rất khó vì ban đầu
chúng tôi thật sự không biết nhà cung cấp nào. Rồi vẫn có những thứ trong nước
không thể sản xuất, buộc chúng tôi phải thay đổi thiết kế xe.
Sau khi đưa
khách hàng và người thân chạy thử, chúng tôi nhận về những phản hồi và tiếp tục
cải tiến. Ngoài ra, khi đăng kiểm, Weaver cũng thay đổi một số chi tiết để phù
hợp với quy chuẩn và đảm bảo tính an toàn. Đến nay, ước tính đã có hơn 1.000
điểm thay đổi.
- Đâu là điểm cạnh tranh
sản phẩm của Dat Bike với các đối thủ trên thị trường?
- Hầu hết xe
điện trên thị trường đều nhập khẩu từ Trung Quốc. Nhưng nhu cầu, đặc tính giữa
hai thị trường rất khác. Ở Trung Quốc, người dùng ưa loại xe có thiết kế nhỏ,
tiện di chuyển trong thành phố với quãng đường ngắn và chỉ một người lái. Còn ở
Việt Nam, người dùng đòi hỏi công suất xe điện phải gấp ba lần để di chuyển với
tốc độ cao, chở thêm người ngồi sau, lên dốc hay lên cầu thoải mái.
Thêm nữa, khả
năng tăng tốc của xe phù hợp với tình hình giao thông trong nước. Khi dừng đèn
đỏ hoặc đi giữa dòng xe đông, khả năng này sẽ giúp người lái an toàn và có ưu
thế di chuyển hơn. Bên cạnh đó, chiều rộng của xe hẹp hơn các loại khác, giúp
người lái dễ di chuyển, thuận tiện cho cả việc tìm chỗ đậu trong các bãi giữ xe
đông đúc.
Ngoài ra, cơ
chế phanh cũng thiết kế riêng cho tình hình giao thông trong nước. Khi di
chuyển trong dòng xe dày đặc, người lái có thói quen vừa giữ tay ga vừa phanh
thắng. Còn ở Weaver, khi người lái thả tay ga, xe sẽ tự động phanh lại. Điều
này vừa tạo độ an toàn, vừa khiến việc điều khiển xe trở nên đơn giản.
- Kế hoạch của Dat Bike trong tương lai là gì?
Sắp tới, Dat
Bike sẽ ra phiên bản tiếp theo của Weaver. Phiên bản này có khả năng chạy 200
km, sạc đầy pin trong hai giờ. Đây cũng là những phản hồi nhiều nhất của khách
hàng khi chạy sản phẩm đầu tiên. Trong tương lai xa hơn, khi chúng tôi đã hoàn
thiện tốt "nội công" của xe như pin, điều khiển, động cơ... Dat Bike
sẽ phát triển thêm nhiều mẫu mã mới để phù hợp với nhiều đối tượng khách hàng.
- Nếu có một tập đoàn lớn
ngỏ ý mua lại Dat Bike, anh nghĩ sao?
- Bản thân tôi
linh hoạt, không cứng nhắc về chuyện phải sở hữu công ty. Tôi nghĩ quan trọng
vẫn là định hướng của Dat Bike phải giữ vững. Điều tôi muốn là tất cả những
người chạy xe xăng sẽ chuyển sang dùng xe điện mà không cần đánh đổi quá nhiều
điều.
Tất Đạt
No Comment